Glosar

A

• AfD: „Alternativa za Njemačku“, ekstremno desna politička partija u Njemačkoj osnovana 2013.
• AFŽ: Antifašistički front žena Jugoslavije, osnovao partizanski pokret 1942.
• Anschluss: aneksija Austrije od strane nacističke Njemačke 1938.
• Antifašizam: suprotstavljanje fašističkim ideologijama i grupama
• Antisemitizam: predrasude, mržnja ili diskriminacija Jevreja
• Aprilski rat: rat sila Osovine protiv Jugoslavije u aprilu 1941.
• Auschwitz: koncentracioni logor i logor za istrebljenje koji su formirali nacisti u okupiranoj Poljskoj tokom Drugog svjetskog rata
• AVNOJ: Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije, zakonodavno tijelo koje je formirao partizanski pokret 1942.

B

• BBC: British Broadcasting Corporation, javni emiter Ujedinjenog Kraljevstva
• BDM: Bund Deutscher Mädel – “Savez njemačkih djevojaka”, ženski ogranak mladeži Nacističke partije

C

• Caritas: katolička humanitarna organizacija
• Combat: “Borba”, francuski pokret otpora i novine
• Crvena armija: armija i zračne snage Sovjetskog Saveza

Č

• Četnik: srpski rojalistički i nacionalistički pokret koje se u početku borio protiv a onda sarađivao sa okupacionim snagama

D

• Dan D: iskrcavanje savezničkih armija u Normandiji 6. juna 1944.
• De Gaulle: Charles de Gaulle, osnivač i vođa Slobodne Francuske, a kasnije Predsjednik Francuske
• Demarkaciona linija: Linija koju su sile Osovine uspostavile unutar Jugoslavije i Francuske
• Deportacija: Prisilno iseljavanje ljudi iz njihovih zemalja, često korišteno u kontekstu nacističkog djelovanja tokom Drugog svjetskog rata
• Domobrani: redovna hrvatska vojska formirana 1941. u NDH
• DSO: Distinguished Service Order, orden za izuzetnu službu, vojno priznanje Ujedinjenog Kraljevstva

F

• Fašizam: ekstremno desna, autoritarna i ultranacionalistička politička ideologija i pokret.
• FFI: Forces Françaises de l’Intérieur, snage Francuskog otpora u unutrašnjosti
• FFL: Forces Françaises Libres, ili France Libre (“Slobodna Francuska”), snage Slobodne Francuske koje je osnovao Charles de Gaulle u Londonu 1940.
• France combattante: “Borbena Francuska”, drugi naziv za Slobodnu Francusku / snage Slobodne Francuske
• Franco: Franciso Franco, španski general na čelu nacionalističkih snaga tokom Španskog građanskog rata, diktator Španije od 1939. do 1975.
• Francuski logor za internaciju: Logori u Francuskoj u kojima su u zarobljeništvu držani politički zatvorenici, Jevreji i ostale progonjene grupe
• FTP: Francs-Tireurs et Partisans, komunistički pokret otpora u Francuskoj
• FTP-MOI: Francs-Tireurs et Partisans – Main-d’Œuvre Immigrée, organizacija imigranata u Francuskoj povezana sa FTP-om
• Führer: „vođa“, naziv koji su nacisti koristili za Adolfa Hitlera

G

• Gauleiter: regionalni lider Nacističke partije u Njemačkoj
• Gestapo: Geheime Staatspolizei, Tajna državna policija, tajna policija nacističke Njemačke
• Giraud: Henri Giraud, francuski oficir, vođa snaga Slobodne Francuske u Africi i rival de Gaullea
• Goebbels: Joseph Goebbels, Ministar propagande njemačkog Rajha
• Göring: Hermann Göring, vodeći član Nacističke partije
• Gerila: borbena dejstva koja izvode grupa koristeći taktike kao što su zasjede
• Gulag: sovjetski radni logori u kojima su brojni politički zatvorenici bili zatočeni i ubijeni

H

• Himmler: Heinrich Himmler, vodeći član Nacističke partije, vođa SS-a
• Holokaust: istrebljenje šest miliona Jevreja od strane nacističke Njemačke i njenih pomagača tokom Drugog svjetskog rata

I

• Ilegalci: izraz koji je KPJ koristila za pripadnike otpora u ilegali
• Istočni front: bojno polje između evropskih sila Osovine i Sovjetskog Saveza od 1941
• Internacionalne brigade: dobrovoljačke vojne jedinice koje je formirala Komunistička internacionala na strani Republikanaca za borbu protiv nacionalističkih snaga u Španskom građanskom ratu

J

• Jasenovac: koncentracioni logor i logor za istrebljenje koji su formirale ustaše na hrvatsko-bosanskoj granici, 1941-1945.

K

• Kraljevina Jugoslavija: država i režim koji su postojali od 1918. do 1941.
• KL: Konzentrationslager, njemački naziv za koncentracioni logor
• KPD: Komunistička partija Njemačke, osnovana 1919, nacisti je zabranili 1933.
• KPJ: Komunistička partija Jugoslavije, osnovana 1919, predvodila jugoslovenski partizanski pokret
• Kolaboracija: saradnja vlasti, grupa i stanovnika sa okupacionim snagama
• Koncentracioni logori: centri koje su uspostavili nacisti i kolaboracionistički režimi u kojima su u surovim uslovima držani politički protivnici, Jevreji i druge grupe
• Kvisling: sinonim za izdajicu i kolaboratora, nazvan po norveškom političaru Vidkunu Quislingu

L

• LICA: Ligue Internationale Contre l’Antisémitisme, Međunarodna liga protiv antisemitizma
• Legija stranaca: dio francuske vojske sastavljen od stranih državljana
• Logori za internaciju: centri u kojima se osobe prisilno drže, naročito tokom rata
• Logor za istrebljenje: nacistički logor za sistematsko masovno ubijanje, uglavnom Jevreja, poznat i pod nazivom Logor smrti

M

• Maquis: gerilske grupe i baze francuskog otpora u ruralnim područjima
• Marianne: francuska alegorijska figura slobode i Republike
• Marseillaise: državna himna Francuske, pjesma iz perioda francuske revolucije
• Marksizam: društvena, politička i ekonomska teorija Karla Marxa koja poziva na klasnu borbu i socijalizam

N

• Nacionalni socijalizam: politička doktrina Nacističke partije koju odlikuje ekstremni nacionalizam, rasizam i ekstremizam
• Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije: Vojne snage predvođene komunistima kojima je komandovao Josip Broz Tito
• Nacionalsocijalista: Član Nacionalsocijalističke radničke partije Njemačke (Nacistička partija, NSDAP) predvođene Adolfom Hitlerom
• Nacista: Član Nacionalsocijalističke radničke partije Njemačke (NSDAP)
• Narodni heroj: priznanje koje je jugoslovenski partizanski pokret uveo 1941.
• Narodnooslobodilački odbor: NOO, tijela lokalne uprave koja su jugoslovenski partizani uspostavili tokom Drugog svjetskog rata
• Neprijateljska ofanziva: izraz koji označava velike napade sila Osovine protiv jugoslovenskih partizana između 1941. i 1944.
• Nezavisna Država Hrvatska: marionetska država nacističke Njemačke i fašističke Italije, predvođena ustašama, obuhvatala najveće dijelove Hrvatske i Bosne i Hercegovine
• NDH: Nezavisna Država Hrvatska, marionetska država nacističke Njemačke i fašističke Italije, predvođena ustašama, obuhvatala najveće dijelove Hrvatske i Bosne i Hercegovine
• NDR: Njemačka Demokratska Republika (Istočna Njemačka), 1949 – 1990.
• Njemački padobranci: elitne vazdušno-desantne pješadijske jedinice njemačkog Wehrmachta.
• „Nacht und Nebel“: „Noć i magla“, nacistička direktiva koja je dozvoljavala da politički zatvorenici nestanu bez traga
• NOB: Narodnooslobodilačka borba, naziv jugoslovenskih partizana za borbu protiv neprijatelja
• NOP: Narodnooslobodilački pokret, naziv za jugoslovenski partizanski pokret predvođen partizanima
• NOPOJ: Narodnooslobodilački partizanski odredi Jugoslavije, naziv za vojne snage jugoslovenskih partizana 1941-1942.
• NOR: Narodnooslobodilački rat, naziv koji su jugoslovenski partizani koristili za borbu protiv neprijatelja
• NOVJ: Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije: naziv za vojne snage jugoslovenskih partizana 1942-1945.
• NSDAP: Nacionalsocijalistička radnička partija Njemačke, Nacistička partija

O

• Okupirana zona: sjeverni dio Francuske pod njemačkom vojnom kontrolom od 1940.
• Oslobođena teritorija: bivša okupirana područja sada pod kontrolom pokreta otpora
• Operacija Rösselsprung: operacija konjićev skok, njemačka vojna operacija 1944. u zapadnoj Bosni provedena s ciljem zarobljavanja vođe jugoslovenskih partizana Josipa Broza Tita
• Operacija Schwarz: vojne operacije sila Osovine tokom 1943. protiv jugoslovenskih partizana, poznata i kao Peta neprijateljska ofanziva koja je uključivala i bitku na Sutjesci
• Operacija Weiss: vojne operacije sila Osovine tokom 1943. protiv jugoslovenskih partizana, poznata i kao Četvrta neprijateljska ofanziva koja je uključivala i bitku na Neretvi
• Obični heroji / tihi heroji: Pojedinci koji su izvodili hrabra djela i pružali otpor tokom rata, ali su često nepoznati

P

• Pacifista: neko ko vjeruje u i promoviše mir, protivi se ratu i nasilju
• Panthéon: spomenik u Parizu gdje su sahranjeni istaknuti građani Francuske
• Partizan: pripadnik oružane grupe otpora koja se bori protiv okupacionih snaga
• Partizanski pokret: oslobodilački pokret otpora u Jugoslaviji predvođen KPJ
• Pavelić: Ante Pavelić, vođa ustaša i poglavnik Nezavisne Države Hrvatske
• PCF: Parti Communiste Francais, Komunistička partija Francuske, osnovana 1920.
• Prisilni radnik: osoba koju okupacione i kolaboracionističke vlasti prisiljavaju na rad za ekonomsku dobit
• Petainist: pristaša Philippea Pétaina, vođe Višijevskog režima u Francuskoj
• Pétain: Philippe Pétain, francuski general iz Prvog svjetskog rata, Predsjednik Višijevske Francuske tokom Drugog svjetskog rata
• Pravednici među narodima: Nejevreji koji su rizikovali živote da spasu Jevreje tokom holokausta
• Pogrom: organizovani masakr određene etničke ili vjerske grupe, naročito Jevreja

R

• Résistance: “otpor”, zajednički naziv za francuske pokrete koji su se borili protiv nacističke okupacije
• Romi: etnička grupa koja uglavnom živi u Evropi, poznati i pod nazivom Romani

S

• SAP: Socijalistička radnička partija Njemačke, ljevičarska politička partija koja je djelovala tokom perioda Weimarske Republike i rane nacističke ere
• Saveznici: Velika Britanija, SAD i SSSR i druge zemlje koje su bile savezničke protiv sila Osovine
• Shoah: hebrejski izraz za Holokaust
• Sicherheitsdienst: obavještajna agencija SS-a i Nacističke partije
• Sile Osovine: koalicija koju predvode Njemačka, Italija i Japan koja se suprotstavljala Saveznicima
• SKOJ: Savez komunističke omladine Jugoslavije
• Socijalistička Jugoslavija: savezna država predvođena KPJ koja se sastojala od šest republika, osnovana nakon Drugog svjetskog rata, 1945-1992.
• SOE: Special Operations Executive, uprava za specijalne operacije, tajna britanska organizacija u Drugom svjetskom ratu koja je vršila špijunažu i izvodila diverzije u okupiranoj Evropi
• SRN: Savezna Republika Njemačka (Zapadna Njemačka), osnovana 1949.
• Slobodna zona: službeni naziv za južne dijelove Francuske od 1940. do 1942. pod kontrolom Višijevskog režima
• SS: Schutzstaffel, glavna paravojna organizacija Nacističke partije
• SSSR: Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika, država koja je postojala od 1922. do 1991.
• STO: Service de Travail Obligatoire, služba obaveznog rada za mladiće formirana u Francuskoj 1943.
• Svastika: drevni simbol koji su nacisti koristili kao svoj amblem

Š

• Španski građanski rad: rat u Španiji između 1936. i 1939. između republikanaca i nacionalista
• Španac: partizani / pripadnici otpora koji su učestvovali u Španskom građanskom ratu

T

• Treći Rajh: nacistički naziv za Njemačku i njen režim, od 1933. do 1945.
• Tito: Josip Broz Tito, vođa jugoslovenskog partizanskog pokreta i nakon toga Predsjednik Jugoslavije do smrti 1980.

U

• Ustaše: hrvatski nacionalisti i fašistička organizacija koja je predvodila NDH od 1941. do 1945.

V

• Valter: kodno ime Vladimira Perića, vođe ilegalaca u okupiranom Sarajevu, u u Njemačkoj se piše Walter
• Vichy: sinonim za francuski režim koji je kolaborirao sa nacističkom Njemačkom od 1940. do 1944. i čija je vlada imala sjedište u gradu Vichyju
• Vjekovni neprijatelj: tradicionalni suparnik; često se koristi za opis historijskog francusko-njemačkog rivaliteta

W

• Wehrmacht: oružane snage nacističke Njemačke, od 1935. do 1945.
• Weimaraska Republika: prva njemačka republika, od 1918. do 1933.
• WWII: Drugi svjetski rat, od 1939. do 1945.

Y

• Yad Vashem: zvanični memorijalni centar za žrtve holokausta u Jerusalimu

Z

• ZAVNOBIH: Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine, osnovano 1943. kao zakonodavno tijelo za BiH
• ZAVNOH: Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske, osnovano 1943. kao zakonodavno tijelo za Hrvatsku