Jugoslavenski partizani kao model za Francusku?

Pariz i Sarajevo udaljeni su više od 1,300 kilometara jedan od drugog. Uprkos ovoj geografskoj udaljenosti, postojale su razne povezanosti između pokreta otpora u Francuskoj i Jugoslaviji u vrijeme kad su obje zemlje bile pod okupacijom. Jedna poveznica je bilo učešće Jugoslavena u francuskom pokretu otpora – naročito Jugoslavena koji su bili učesnici Španskog građanskog rata, a zatim ostali u Francuskoj nakon 1939. Ali nije samo bila riječ o ličnim kontaktima. Rat koji su jugoslavenski partizani vodili protiv njemačkog okupatora od ljeta 1941. uskoro je privukao pažnju francuskog pokreta otpora, naročito među komunistima. Samo nekoliko sedmica nakon što je Komunistička partija Jugoslavije pozvala na narodni ustanak širom zemlje, komunističke tajne novine u Francuskoj su objavile: “Posvuda u potlačenoj Evropi narod se diže, patrioti se organizuju u odlučujućoj borbi protiv njemačkog nacionalsocijalizma. U Jugoslaviji je partizanski pokret poprimio najveće razmjere.”

U narednim godinama se sve više pozivalo na jugoslavenske partizane, a francuski komunisti su njihov način direktnih i masovnih napada na njemačkog okupatora vidjeli kao uzor koji treba slijediti. Međutim, De Gaulle je bio protiv narodnog ustanka, između ostalog i zato što je strahovao da bi mogao dovesti do komunističke prevlasti. Njegov cilj je bio okupljanje francuske vojske izvan zemlje koja će onda uz pomoć Saveznika osloboditi Francusku. Za razliku od toga, francuski komunisti su vjerovali da oslobođenje treba doći iznutra i da je potrebno masovno naoružati maquis i druge grupe otpora “kako bi se odsada rat mogao voditi protiv Nijemaca kao u Jugoslaviji”, što je zatražio jedan komunistički vođa otpora u martu 1944. Rasprave su se intenzivirale kako se približavalo očekivano savezničko iskrcavanje u Francusku, a komunisti su u Francuskoj apelovali da se odmah krene u akciju: “Čak i prije iskrcavanja moguće je osloboditi određena odgovarajuća područja od mrlje okupacije, onako kako je to postignuto u Jugoslaviji.”

To da je borba jugoslavenskih partizana bila dobro poznata u Francuskoj ogleda se i u činjenici da je vođa kolaboracionističke francuske vlade Pierre Laval spomenuo u jednom od svojih govora u aprilu 1944. – ne kao uzor, već kao opasnu prijetnju: “Imam razloga da vjerujem da ćemo se suočiti s drugim vidom rata, da će biti pokušaja da se, kao u Jugoslaviji, vodi partizanski rat (…) Mislite li da se kroz taj vid građanskog rata može postići oslobođenje?”  

Nicolas Moll