Valter između historije i fikcije

U Sarajevu i šire većina poznaje “Valtera” zahvaljujući filmu Hajrudina Krvavca “Valter brani Sarajevo” iz 1972. Radnja filma odvija se u Sarajevu za vrijeme njemačke okupacije (1941 – 1945), a vrti se oko toga kako njemački okupatori očajnički (i uzaludno) pokušavaju otkriti identitet i uhapsiti partizanskog vođu poznatog samo kao “Valter”; prave lažnog Valtera koji se infiltrira među ilegalce, a dugo čak ni gledaoci ne znaju ko je “pravi” Valter. Posljednja scena je legendarna: Dva njemačka oficira šetaju na uzvisini iznad Sarajeva, jedan se sprema da napusti grad i kaže drugom da sad, konačno, nakon toliko godina, zna ko je Valter. Drugi odgovara: “Sie wissen wer Walter ist? Sagen Sie mir sofort seinen Namen!” (Znate ko je Valter? Odmah mi recite njegovo ime!) Ovaj prvi odgovara: “Ich werde ihn Ihnen zeigen.” (Pokazaću Vam ga.) Kamera prikazuje panoramu grada Sarajeva. “Sehen Sie diese Stadt? Das ist Walter.” (Vidite li ovaj grad? To je Valter.)

Zahvaljujući ovom filmu Valter je postao mnogo više od samo jednog partizanskog heroja, postao je simbol kolektivnog otpora, narodnog otpora, svačijeg otpora. Ali “Valter” je također i stvarna historijska ličnost. Vladimir Perić, rođen 1919. u Srbiji, došao je u Sarajevo 1940. i postao član komunističkih ilegalaca u okupiranom gradu 1941, a od 1943. je i glavni organizator otpora. Pod svojim ratnim imenom odigrao je ključnu ulogu u reorganizaciji pokreta otpora oslabljenog usljed mnoštva hapšenja, a mnoga svjedočenja govore o tome da je bio izuzetno cijenjen i poštovan među onima koji su ga poznavali. Nije doživio kraj rata, ubijen je sa samo 25 godina u posljednjim borbama za oslobođenje Sarajeva, 5. aprila 1945. “Sarajevo je slobodno, ali Valter je mrtav”, rekao je jedan od njegovih drugova. Proglašen je narodnim herojem 1953. u socijalističkoj Jugoslaviji, a njegovo ime je naročito postalo poznato zahvaljujući gore navedenom filmu iz 1972.

Koliko je sličnosti između filma i historijske realnosti? War Sarajevo Walter? Film dobro prikazuje koliko je ilegalcima bila važna povezanost s lokalnim stanovništvom. Ali film također idealizira rasprostranjenost antifašističkog otpora i onih koji su ga podržavali unutar Sarajeva. Sam Valter je govorio o poteškoćama pri organizaciji otpora u izvještajima koje je slao tokom rata.Nisu svi bili Valter.  

Nicolas Moll