Le Chambon-sur-Lignon: selo Pravednika
Pogled na francusko selo Le Chambon-sur-Lignon, oko 1940.<br>© United States Holocaust Memorial Museum, courtesy of Peter Feigl, Source Record ID: Collections: 1992.59<br>https://collections.ushmm.org/search/catalog/pa19477
Pogled na francusko selo Le Chambon-sur-Lignon, oko 1940.<br>© United States Holocaust Memorial Museum, courtesy of Peter Feigl, Source Record ID: Collections: 1992.59<br>https://collections.ushmm.org/search/catalog/pa19477
Pastor André Trocmé, educator Roger Darcissac and pastor Edouard Theis (from left to right), after their release from custody, March 1943. © Public domain, via Wikimedia Commons, https://jfr.org/rescuer-stories/darcissac-roger/ https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Andr%C3%A9_Trocm%C3%A9,_Roger_Darcissac,_Edourd_Theis_-_mars_1943.jpg
Pastor André Trocmé, educator Roger Darcissac and pastor Edouard Theis (from left to right), after their release from custody, March 1943. © Public domain, via Wikimedia Commons, https://jfr.org/rescuer-stories/darcissac-roger/ https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Andr%C3%A9_Trocm%C3%A9,_Roger_Darcissac,_Edourd_Theis_-_mars_1943.jpg
Commemorative plaque on the village school of Le Chambon sur Lignon. Photo taken on 3 January 2007. The text reads: “The memory of the righteous shall remain forever' (Psalm 112). / Tribute to the Protestant community of this Cévennes region, and to all those inspired by its example, believers of all denominations and non-believers alike, who, during the 1939-1945 war, united against the crimes of the Nazis, risked their lives to hide, protect and save thousands of persecuted people during the Occupation ". / The Jewish refugees in Le Chambon sur Lignon and neighbouring villages.” © Pensées de Pascal, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Plaque_comm%C3%A9morative_du_sauvetage_des_juifs_au_Chambon_sur_Lignon.JPG
Commemorative plaque on the village school of Le Chambon sur Lignon. Photo taken on 3 January 2007. The text reads: “The memory of the righteous shall remain forever' (Psalm 112). / Tribute to the Protestant community of this Cévennes region, and to all those inspired by its example, believers of all denominations and non-believers alike, who, during the 1939-1945 war, united against the crimes of the Nazis, risked their lives to hide, protect and save thousands of persecuted people during the Occupation ". / The Jewish refugees in Le Chambon sur Lignon and neighbouring villages.” © Pensées de Pascal, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons
Le Chambon monument in Yad Vashem, Jerusalem, photo taken on 11 April 2011. The text reads: “They are all righteous, those of your people. // To the inhabitants of Le Chambon-sur-Lignon and neighbouring villages who saved the lives of many Jews.” © Avishai Teicher, CC BY 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.5>, via Wikimedia Commons, some rights reserved https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PikiWiki_Israel_12504_le_chambon_memorial_at_yad_vashem.jpg
Le Chambon monument in Yad Vashem, Jerusalem, photo taken on 11 April 2011. The text reads: “They are all righteous, those of your people. // To the inhabitants of Le Chambon-sur-Lignon and neighbouring villages who saved the lives of many Jews.” © Avishai Teicher, CC BY 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.5>, via Wikimedia Commons, some rights reserved https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PikiWiki_Israel_12504_le_chambon_memorial_at_yad_vashem.jpg
Izrael je 1990. proglasio stanovnike Le Chambon-sur-Lignon i okolnih sela ‘Pravednicima među narodima’ Za vrijeme rata, ova francuska sela na visoravni Vivarais spasila su oko 3,500 Jevreja, od koji su bar trećina bila djeca. Stanovnici su također prihvatili i druge izbjeglice. Ukupno su pomogli više od 5,000 ljudi koji su bježali od progona njemačkih i francuskih vlasti. Ovo protestantsko područje obilježeno iskustvom izbjeglištva primalo je izbjeglice i prije izbijanja Drugog svjetskog rata: prvo španske Republikance i antinaciste iz Njemačke i Austrije, zatim Jevreje koji su odsvakuda stizali u Francusku kao izbjeglice, a od 1943. i mladiće koji su odbijali otići u Njemačku na obavezni rad (Service du Travail Obligatoire, STO) i neke koji su se priključili maquisu Postojale su dvije različite faze: prva, od 1940. do ljeta 1942. bila je faza ‘otvorenog’ utočišta. Već je 23. juna 1940. André Trocmé, svećenik u Le Chambonu, snažno izrazio svoja pacifistička uvjerenja: ‘Dužnost kršćana je da se oružjem Duha suprotstave nasilju koje se vrši nad njihovom savješću.’ U to vrijeme je ova regija bila ‘slobodna’ zona. Uz pomoć raznih organizacija, kao što su Quaker Mutual Aid Committee, Cimade, Swiss Children’s Aid, Amitié chrétienne i Œuvre de Secours aux Enfants (OSE), izbjeglice su dolazile na visoravan iz zatvoreničkih logora južne zone. Mnoga djeca su primljena u porodice, hotele i farme. Višijevske vlasti su znale za aktivnosti Andréa Trocmé, njegove žene Magde i svećenika Theisa i isprva su ih tolerisale. Situacija se mijenja u ljeto 1942. Upozoreni unaprijed na raciju sakupljanja Jevreja 26. avgusta u južnoj zoni, progonjeni su na vrijeme evakuisani. Od tada je utočište postalo tajno, a kad su Nijemci okupirali južnu zonu u novembru 1942. postalo je i sve više rizično. Izbjeglice su raspoređene među farmerima visoravni pod lažnim imenima. Lokalno stanovništvo ih je skrivalo i pokušavalo organizovati njihovo prebacivanje u Švicarsku Izbjeglicama se pridružio i sve veći broj maquisards koji su se na visoravni organizovali za oružane borbe. U isto vrijeme pojačana je represija: svećenici Trocmé i Theis uhapšeni su i pritvoreni na neko vrijeme u februaru 1943. Njemačka policija je 29. juna 1943. uhapsila 18 učenika u školi i njih petero, za koje je utvrdila da su Jevreji, deportovano je u Auschwitz. Francuzi koji su pomagali izbjeglicama su hapšeni, a neki i strijeljani. Regija je oslobođena tek početkom septembra 1944. Nakon 1945. historija Le Chambona ostala je uglavnom nepoznata. Krajem 1970-ih bivše izbjeglice su se vratile da nađu svoje ‘spasioce’ i postave spomen ploču. To sjećanje je sad u zamahu. Nakon priznanja centra Yad Vashem 1990. predsjednik Chirac je 2004. odao počast herojstvu ovog sela, što je tri godine kasnije potvrđeno na svečanoj ceremoniji u Panthéonu u Parizu. Od 2013. spomenik u Le Chambon-sur-Lignon svjedoči o ovom nesvakidašnjem građanskom i kolektivnom otporu.
Corine Defrance