“Poster koji je ličio na mrlju od krvi”

L’Affiche Rouge (crveni poster) je propagandni poster iz februara 1944. koji je proizvela nacistička uprava u okupiranoj Francuskoj. Na njemu su prikazani 10 članovi tzv. “Manouchianove grupe” FTP–MOI. Ova grupa pokreta otpora koju su u Parizu uspostavili imigranti komunisti pod vodstvom Missaka Manouchiana otkrivena je, pohapšena i podvrgnuta namještenom sudskom procesu. Pripadnici Manouchianove grupe predstavljeni su kao strani plaćenici i teroristi, kako se vidi iz naslova u petainističkim novinama Le Matin od 19. februara 1944: “Pred njemačkim vojnim sudom 24 terorista koji su počinili 37 napada i 14 vozova izbacili iz tračnica. Armenac Missak Manouchian predvodio je ovu međunarodnu bandu ubica i rušitelja za 2,300 franaka mjesečno.”

“Crveni poster” u formatu od 120 x 80 cm bio je polijepljen po većini francuskih gradova i sela, a namjera mu je bila da aktivira psihološke mehanizme straha i ksenofobije. Kompozicija je vješto dizajnirana: crvena boja podsjećala je na krv i komunizam; deset ispijenih lica sa fotografija načinjenih nakon isljeđivanja ulijevalo je nelagodu; ispod svakog portreta navedeno je strano porijeklo osobe, jevrejska pripadnost i politička stranka, što je trebalo potaknuti rasizam i antisemitizam. Na dnu postera ispisane su riječi “zločinačka vojska” i postavljene fotografije napada i razaranja kako bi se ovi borci predstavili kao zločinci. Konačno, podsmješljivi i prezrivi slogan (“Oslobodioci? Oslobođenje zločinačke vojske!”) otvoreno je ismijavao uhapšene borce iz pokreta otpora. U suštini, “crveni poster” pripada sličnom vizuelnom žanru kao i posteri korišteni u okupiranoj Jugoslaviji, ponajprije poster proizveden u Srbiji gdje na crvenoj pozadini imamo crno-bijelu lobanju s partizanskom kapom. Bijeli natpis je glasio: “Oslobodilac? Ne, nikad…”

Članovi grupe, među njima i fudbaler Rino Della Negra , osuđeni su na smrt i strijeljani u tvrđavi Mont-Valérien 21. februara 1944. Paul Éluard je bio prvi koji je 1950. odao počast ovim palim borcima. U svojoj pjesmi Légion (Legija) posvećenoj “sjećanju na dvadeset i troje stranih terorista koje su Nijemci mučili i strijeljali u Parizu” i objavljenoj u zbirci Hommages naglasio je njihovu povezanost s Francuskom: “Imali su krv svojih bližnjih u svojoj krvi. Ovi stranci znali su da im je to to domovina”. Onda je 1955. Louis Aragon napisao Strophes pour se souvenir (Strofe za sjećanje), pjesmu u slavu stranaca u pokretu otpora, odajući počast partizanima Manouchianove grupe. Za pjesmu je komponovana muzika i pjevala ju je Monique Morelli 1961. godina, a zatim Léo Ferré, zbog čega je postala poznata. Malo poznata do 1980-ih, historija imigranata koji su se borili protiv nacizma u Francuskoj puno je više istraživana u posljednjim desetljećima, a “Crveni poster”, koji ih je trebao diskreditirati, postao je simbol njihovog važnog doprinosa pokretu otpora u Francuskoj.

Yvan Gastaut, Marie-Édith Agostini & Vladan Vukliš