Šamar koji spašava život

U filmu “Valter brani Sarajevo”, jedna se scena odigrava kao dobro smišljen trik: obučen u uniformu SS policijskog oficira, Valter i njegov naoružani pomoćnik ulaze u željezničku skretničarsku stanicu, u kojoj su skretničara zadržali dvojica policijskih agenata. Skretničar je bio komunistički saradnik, pa je Valter htio da ga oslobodi. Praveći se da je oficir koji je konačno pronašao osumnjičenog, Valter je ošamario skretničara i rekao policajcima da njega vodi sa sobom. Dok su dvojica agenata pokušavali da ospore odluku, Valter i njegov pomoćnik su sačekali prolazak lokomotive. Uz zaglušujuću buku, otvorili su vatru i ubili policajce.

Filmovi su često dobijali inspiraciju iz stvarnih događaja. Sličan spasonosni šamar desio se Aleksandru Meziću. On i njegova supruga Dobrila Šiljak prijavili su se kao doktori u Internacionalne brigade u Španiji. Nakon poraza Republike, uspjeli su da izbjegnu francusku internaciju i nastanili su se u Marseju. Tu im se uskoro pridružio Dimitrije Koturović, metalac iz Rakovice (Srbija), još jedan “španski borac” , koji je prethodno oslobođen radne obaveze uz pomoć Konzulata Kraljevine Jugoslavije u Marseju. Tokom okupacije postao je poznat pod pseudonimom “Komandant Kot” (Cot), međuregionalni šef tehnike u pokretu FTP–MOI. Potkraj 1942. godine Koturović je organizovao nekoliko uspješnih bombaških napada na njemačke instalacije. Takođe, nakon serije hapšenja italijanskih antifašista sredinom 1943, bio je ključna ličnost u reorganizaciji gerilskih odreda u Provansi, gdje je iz Marseja uputio nekoliko jermenskih i bugarskih komunista.

Mezić opisuje kako se vraćao iz ljekarske intervencije u gradu, kada je nabasao na raciju koja se odvijala u jednoj ulici. Zadržan je i stavljen uza zid uz druge uhapšene. “Odjednom učini mi se da na udaljenosti od oko deset metara vidim pred sobom Kota.” Mislio je da halucinira od nespavanja, ali Koturović je zaista bio tu, “sa nakrivljenim šeširom na glavi kao što to nose agenti, ispod raskopčanog sakoa vire mu neupadljivo ali ipak dosta uočljivo pištolj i lisice”. Kot se pravio da je agent i ušao je u gužvu. Prišao je Meziću i povikao nekoliko njemačkih riječi koje je znao: “Svinjo, komunista, banditu… dolijao si… napred!” Ošamario ga je i pogurao niz ulicu. Ne sluteći prevaru, policajci su se smijali i nastavili po svom. Mezić je bio slobodan.

Koturović je nastradao u aprilu 1944. dok je rastavljao bombu u svojoj radionici. Komemorativna ploča postavljena je na toj lokaciji, na Traverse au Moulin de la Vilette, od strane “Prijatelja FTPF”. “Umro je da bi Francuska živjela”, kaže natpis.  

Vladan Vukliš