Konjuh planinom – himna jugoslovenskih partizana

U ljeto 1941, grupa rudara iz sela Husina i ugljenkopa Kreka u sjevernoj Bosni, većinom Hrvata, infiltrirala se u lokalnu ustašku organizaciju. Nakon što su dobili oružje, otišli su u planinu Ozren, gdje su se priključili partizanskom odredu kojeg je činio manji broj komunista i veliki broj srpskih seljaka iz tog kraja. Tu su formirali Husinsku partizansku četu, da bi već 30. oktobra učestvovali u napadu na kolonu domobrana na cesti između Tuzle i Kladnja. Pred sam svršetak okršaja, rudar iz sela Lipnica, Pejo Marković, teško je ranjen. Iznesen sa bojnog polja, podlegao je ranama, pa su ga njegovi drugovi sahranili na vrhu planine Konjuh.

Ovoj sahrani je prisustvovao Miloš Popović Đurin, mladi komunista iz Banjaluke, koji se tada pokušavao vratiti kući iz zapadne Srbije. Njegov slučaj je priča za sebe: Đurin je bio dugogodišnji član KPJ, zbog čega je hapšen i prognan sa studija. Regrutovan u Vojsku Kraljevine Jugoslavije tokom Aprilskog rata 1941, nije se predao Nijemcima nego se pridružio grupi oficira koji su se povukli u brda zapadne Srbije. Tu se priključio jednom od novoformiranih četničkih odreda, odakle je krišom slao izvještaje u najbliži komitet KPJ. Nakon što su ga otkrili, zaputio se u Bosnu. Na pola puta prema Banjaluci, pridružio se lokalnim partizanima i tako je prisustvovao pomenutoj sahrani. Pun impresija, počeo je da piše tekst pjesme.

Nedugo zatim, Đurin je upoznao Oskara Danona, mladog jevrejskog partizana iz Sarajeva, koji je u Pragu pohađao muzikologiju i tamo odbranio doktorat o Klodu Debisiju (Claude Debussy). Povlačeći se iz istočne Bosne, Danon se takođe priključio ozrenskim partizanima. Adaptirao je staru rusku melodiju i u nju ukomponovao Đurinov tekst, iz čega je nastala pjesma „Konjuh planinom“. Posljednji dodatak tekstu načio je sam Đurin narednog ljeta, kada je ponovo prelazio preko Konjuha. Njegova nova jedinica se zaustavila kod Markovićevog groba. Inspirisan prizorom crvene zastave i poljima obraslim u vrijesak, Đurin je dodao novu strofu, koja opisuje kako „crveno je šuma prolistala“.

Kompozitor Danon će preživjeti rat i živjeti 96 godina. Tekstopisac Đurin, međutim, neće. Stradao je tokom bitke na Sutjesci 1943. Pogođen je metkom kada je zastao da sa mrtvog njemačkog oficira skine kožnu torbu. Kažu, trebala mu je za njegove notese… Vladan Vukliš