Mornari i spasioci – Gertrud i Gustav Pietsch

Gertrud i Gustav Pietsch odigrali su značajnu ulogu u spašavanju poljskih Jevreja od holokausta. Za bar 77 su omogućili bijeg i iseljenje u Palestinu. Bračni par Pietsch poticao je iz starih ribarskih porodica. Oboje su rođeni 1893. Vjenčali su se 1918. i otad živjeli u Gdanjsku na Baltičkom moru. Gustav Pietsch je bio kapetan, a njegova supruga je šila jedra i pravila druge ribarske potrepštine.
Gdanjsk (Danzig na njemačkom) je prije Prvog svjetskog rata bio dio Njemačke. Nakon njemačkog poraza 1918. i uspostavljanja Republike Poljske Gdanjsk nije stavljen pod poljski suverenitet jer su većinu stanovništva činili Nijemci. Grad je imao poseban status i svoju gradsku vladu. Za vrijeme 1930-ih nacionalsocijalistička partija postala je vladajuća i u Gdanjsku, a poljska manjina u gradu je izložena sve većoj i većoj diskriminaciji, naročito poljski Jevreji.
Porodica Pietsch nije bila jevrejska. Bili su kritički nastrojeni prema nacistima i odbili su priključiti se NSDAP-u zbog čega su izloženi progonu i zlostavljanju. Djeca iz porodice su maltretirana i ponižavana u školi.
Gustav Pietsch podržavao je jedinstven projekat u jevrejskoj historiji: Od 1934. je vodio pomorsku školu u poljskom lučkom gradu Gdyniji u blizini Gdanjska gdje su poljski Jevreji dobivali obuku iz ribolova, jedrenja i navigacije. Kad su diskriminacija i progon Jevreja u Gdanjsku pojačani, Gertrud i Gustav Pietsch su počeli skrivati Jevreje i pomagati im da pobjegnu iz Danziga u Gdnyiju. Mnogo od njih su se zatim iselili u Palestinu i tako izbjegli holokaust.
Pošto su ih nacisti sve više progonili, Gustav i Gertrud Pietsch i sami su morali iseliti u Palestinu 1938. Tu je Gustav Pietsch osnovao ribarsko selo Neve Yam s bivšim učenicima i svojim sinovima. Po izbijanju Drugog svjetskog rata britanske vlasti zatvorile su Gustava Pietscha kao “neprijateljskog stranca”. Kasnije je postao lučki kapetan u gradu Eilat. Bračni par Pietsch vratio se u Njemačku 1959. i nastavio živjeti u Berlinu. Primorani su da zavise od socijalne pomoći. Pošto u to vrijeme nisu uspostavljeni diplomatski odnosi između Njemačke i Izraela, Pietsch nije mogao primati svoju izraelsku penziju, pa su on i njegova supruga morali živjeti od socijalne pomoći. Godine 1960. priznat mu je status žrtve nacističkog režima prema Saveznom zakonu o obeštećenju i primio je naknadu. Berlinski senat mu je odao priznanje 1961. u okviru kampanje “Neopjevani heroji” posvećene Nijemcima koji su pomagali Jevreje. Primili su obeštećenje i penziju. Uskoro potom su emigrirali kod svoje kćerke Ursule u Zapadnu Australiju gdje su i umrli 1975.
O vremenu provedenom u Berlinu Gustav Pietsch je rekao: “Napravili su prijem za mene, laskali mi, a ja sam se držao svojih stavova, stalno sam im govorio: Svi ste vi nacisti koji su promijenili kožu, ne možemo vam vjerovati, samo maloj djeci koja su rođena nakon rata.”
Gustav i Gertrud Pietsch danas su mahom zaboravljeni. Nisu im podignuti spomenici. Ova priča ilustruje mogućnosti koje su “obični” Nijemci imali da spase Jevreje.  

Robert Parzer